Normy dotyczące przypisów i bibliografii załącznikowej
Bibliografią jest wykaz odrębnych jednostek piśmienniczych, zestawiony z utworzonych według ustalonych zasad opisów bibliograficznych tych jednostek. Wykazy takie są opracowywane w różnych celach, i najczęściej spotykanymi są bibliografie biblioteczne lub zasobowe oraz bibliografie (w) indywidualnej publikacji (przypublikacyjne).
Bibliografie biblioteczne (zasobowe) mają postać katalogów opisów bibliograficznych dokumentujących i inwentaryzujących całość lub udostępnianą część zasobów piśmienniczych zgromadzonych w danej instytucji – bibliotece, składnicy, archiwum.
Bibliografia przypublikacyjna (załącznikowa) stanowi pożądany lub obowiązkowy element utworów piśmienniczych mających charakter informacyjny i/lub naukowy, a więc takich, które mają umożliwić weryfikację zawartych w nich treści. Do takich utworów należą m.in. książki naukowe, popularnonaukowe, zawodowe, rozprawy i artykuły naukowe, sprawozdania z prac badawczych. Autorzy takich publikacji najczęściej tworzą ich treść nie tylko na podstawie osobistych przemyśleń oraz badań, ale też zestawiają je z danych uzyskanymi z innych źródeł lub z takich źródeł korzystają albo też cytują niezbędne fragmenty in extenso. Jednocześnie w takim przypadku autor ma obowiązek dokładnego wskazania wykorzystanego źródła. Jest to wykonywane przez utworzenie określonego zestawu informacji zwanego opisem bibliograficznym, a zamieszczanego w publikacji na różne sposoby – przez wplecenie w tekst główny, lub wystąpienie w przypisach do poszczególnych fragmentów tego tekstu (tworząc przypis bibliograficzny), w podpisach pod ilustracjami, a także w przypisach tablicowych lub w tytułach tablic, wreszcie w postaci odrębnego wykazu tych opisów umieszczanego w końcu publikacji. Ta ostatnia postać – rozwiązanie zalecane i najczęściej stosowane – stanowi bibliografię lub literaturę przedmiotu i jest tytułowana Bibliografią, Piśmiennictwem, Wykazem literatury, Literaturą lub podobnie.
Zasady tworzenia wykazów bibliograficznych, ze wskazaniem odpowiednich norm polskich i międzynarodowych, podaje m.in. Barbara Osuchowska i Robert Chwałowski.
Robert Chwałowski: Typografia typowej książki. Gliwice: Helion, 2002. ISBN 83-7197-545-7.
Barbara Osuchowska: Poradnik autora, tłumacza i redaktora. Warszawa: Inicjał, 2005. ISBN 83-911435-4-6.
Ujednolicaniu zasad sporządzania bibliografii załącznikowej służą następujące normy:
dla dokumentów drukowanych
PN-ISO 690:2002 Dokumentacja. Przypisy bibliograficzne. Zawartość, forma i struktura
dostępna w Oddziale Informacji Naukowej, sygnatura lokalna X-221dla dokumentów elektronicznych
PN-ISO 690-2:1999 Informacja i dokumentacja. Przypisy bibliograficzne. Dokumenty elektroniczne i ich części
dostępna w Czytelni Zbiorów Specjalnych, sygnatura 1356578 IIIdla dokumentów w jęz. rosyjskim i innych słowiańskich
PN-ISO 9:2000 Transliteracja znaków cyrylickich na znaki łacińskie. Języki słowiańskie i niesłowiańskie
dostępna w Oddziale Informacji Naukowej, sygnatura lokalna X-221
Przy sporządzaniu bibliografii załącznikowej pomocna jest również publikacja:
ANTCZAK M., NOWACKA A.: Przypisy – powołania – bibliografia załącznikowa : jak tworzyć i stosować : podręcznik. Wyd. 2. Warszawa : Wydaw. SBP, 2009
dostępna w Oddziale Informacji Naukowej
Typy najczęściej cytowanych dokumentów wykorzystywanych przy pisaniu pracy:
- Wydawnictwo zwarte (książka).
- Artykuł w wydawnictwie zwartym (rozdział w książce, referat konferencyjny).
- Artykuł w wydawnictwie ciągłym (czasopiśmie).
- Dokumenty elektroniczne.
Ogólne zasady sporządzania bibliografii załącznikowej:
elementy opisu należy przejmować z karty tytułowej w języku i pisowni oryginału;
w przypadku występowania więcej niż jednego tytułu lub wersji językowych tytułu, należy podać tytuł wyróżniony graficznie. W przypadku braku wyróżnień, należy podać tytuł wymieniony jako pierwszy;
w przypadku, gdy istnieją kolejne wydania danej książki, cytować należy najnowsze wydanie;
w przypadku, gdy występuje więcej niż trzech autorów danej publikacji, należy podać tylko pierwszego z nich wraz ze skrótem i in. lub et al." umieszczonym w nawiasach kwadratowych. Opis takiej pozycji powinien zaczynać się od tytułu pracy;
zaleca się wyróżniać graficznie nazwę autora (zwłaszcza nazwisko) i/lub tytuł dokumentu oraz tytuł czasopisma (w przypadku artykułu); przy stosowaniu skrótów tytułów czasopism zaleca się korzystanie z bazy ISSN; można również posługiwać się normą: PN-N- 01178:1994 Zasady skracania tytułów wydawnictw ciągłych;
UWAGA! Zaleca się przy sporządzaniu bibliografii załącznikowej umieszczanie pełnego tytułu czasopisma zamiast jego skrótu.znaki interpunkcyjne ; : . , - / ( ) należy stosować konsekwentnie w całej bibliografii załączniowej. Każdy element opisu należy wyraźnie oddzielić od następnych przyjętym znakiem interpunkcyjnym.
UWAGA! Zgodnie z nową normą, elementem obowiązkowym opisu książki (wydawnictwa zwartego) staje się ISBN (International Standard Book Number) - Międzynarodowy Znormalizowany Numer Książki. Znajduje się on na widocznym miejscu okładki, strony tytułowej lub redakcyjnej. W przypadku braku numeru ISBN pomijamy ten element opisu.
Typowe przykłady opisów bibliograficznych
UWAGA! Dopuszczalne jest stosowanie innej interpunkcji niż podana w poniższych przykładach. Należy tylko pamiętać o zachowaniu jednolitego systemu interpunkcji we wszystkich przypisach zawartych w publikacji.
Wydawnictwo zwarte
MICKIEWICZ A.: Dziady. Kraków : Wydawnictwo Zielona Sowa, 2010. ISBN 978-83-7623-479-3 BIEŃKOWSKA B., CHAMERSKA H.: Tysiąc lat książki i bibliotek w Polsce. Wrocław : Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1992. ISBN 83-04-03160-4 Materiał rzeźby : między techniką a semantyką. Red. Aleksandra Lipińska. Wrocław : Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2009. ISBN 978-83-229-3068-7
UWAGA! Zgodnie z nową normą, elementem obowiązkowym opisu książki (wydawnictwa zwartego) staje się ISBN (International Standard Book Number) - Międzynarodowy Znormalizowany Numer Książki. Znajduje się on na widocznym miejscu okładki, strony tytułowej lub redakcyjnej.
Artykuł w wydawnictwie zwartym (rozdział, referat konferencyjny)
LASOTA M.: Cenzorski ołówek w PRL. W: W służbie komuny. Pod red. F. Musiała i J. Szarka. Kraków : Instytut Pamięci Narodowej : Ośrodek Myśli Politycznej, 2008, s. 71-76 GÓRALSKA M.: Odtwarzanie artefaktów kulturowych w nowym środowisku komunikacyjnym. W: Od książki dawnej do biblioteki wirtualnej : przeobrażenia bibliologii polskiej : na marginesie trzydziestolecia Instytutu Informacji Naukowej i Bibliologii UMK w Toruniu. Pod red. D. Degen i M. Fedorowicz. Toruń : Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2009, s. 205-220 Artykuł w wydawnictwie ciągłym
DYMARA B.: Kilka refleksji o serii "Nauczyciele-Nauczycielom" : (z pamiętnika redaktorki). - Poezja i Dziecko 2006 nr 2 s. 13-16 MICHALAK J.: Rozwój Katedry Rachunkowości Uniwersytetu Łódzkiego w latach 1998-2008 pod kierownictwem Profesor Ireny Sobańskiej. - Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości 42 (2008) s. 65-88 Dokumenty elektroniczne
książka na CD-ROM
CIUNIK Z.: Wydział Chemii Uniwersytetu Wrocławskiego. [DVD-ROM]. Wrocław : Uniwersytet Wrocławski. Wydział Chemii, 2009 artykuł w książce na płycie CD
Panteon bogów egipskich. W: Egipt [CD-ROM]. Red. M. Dąbrowski, M. Olkuśnik. Kraków: Fogra Multimedia, 1999 artykuł w czasopiśmie elektronicznym
RAFN C.: The Discovery of America by the Northmen. - Proceedings of the Royal Geographical Society of London [online], 1857 - 1858, Vol. 2, No. 6 http://www.jstor.org/stable/pdfplus/1799115.pdf?acceptTC=true [dostęp: 2 grudnia 2010 r.] artykuł w wydawnictwie zwartym dostępny w Internecie
Szląsk. W: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. [online] http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XI/929 [dostęp: 2 grudnia 2010] publikacja samoistna w Internecie
SAMECKI W.: Gospodarowanie za pomocą planowania : analiza krytyczna. [online] http://www.bibliotekacyfrowa.pl/dlibra/doccontent?id=22296&dirids=1 [dostęp: 2 grudnia 2010]