Bunzlausche Monatsschrift zum Nutzen und Vergnügen

(1774-1806, 1811-1813, 1816-1818).
Bibliografia zawartości czasopisma / Zeitschrifteninhaltsbibliographie

Dostępna w Bibliotece Cyfrowej Uniwersytetu Wrocławskiego
https://www.bibliotekacyfrowa.pl/dlibra/publication/4950

Czasopismo „Bunzlauische Monathschrift zum Nutzen und Vergnügen” wydawane w bolesławieckim Sierocińcu w latach 1774-1806, 1811-1813, 1816-1818 należy do grupy pism pouczająco-rozrywkowych (półuczonych) i uważane jest za jedno z reprezentatywnych pism Śląska. Miesięcznik ukazywał się, mimo dużej konkurencji, przez 39 lat, w nakładzie dwóch do czterech tysięcy egzemplarzy. Liczby te wskazują na wyjątkowe znaczenie pisma. „Bunzlausche Monatsschrift” jest historycznym i dokumentacyjnym zbiorem informacji o uniwersalnym charakterze, a jego treść przez wiele lat kształtowała poglądy Ślązaków. Zawartość miesięcznika stanowi dla badaczy interesujące źródło do badań nad dziejami regionu.

Czasopismo przeznaczone było dla szerokiej publiczności. Przez długi czas zaspokajało ono potrzeby odbiorców poprzez popularnonaukowe artykuły z ukierunkowaniem na poszerzanie wiedzy i możliwość praktycznego jej zastosowania oraz poprzez określanie religijnej i świeckiej moralności. Do popularnonaukowych artykułów dołączano literaturę oraz regionalne doniesienia. Miesięcznik czytali przede wszystkim nauczyciele i duchowni z terenu Śląska i Łużyc. Oni też stanowią najliczniejszą grupę zawodową nadsyłającą materiały do druku. Powodzenie czasopisma upatruję również w zaangażowaniu redaktorów, a przede wszystkim pastora Erdmanna Friedricha Buquoi vel Bucquoi (1750-1821), który przez wiele lat kierował wydawnictwem i pisał artykuły do miesięcznika. Zaangażowanie redakcji, „świeżość” i aktualność treści pozwoliły wyjść czasopismu poza ramy przeciętnego periodyku i zająć ważną pozycję wśród oświeceniowych czasopism Śląska stając się wzorem dla innych śląskich pism półuczonych.

„Bunzlausche Monatsschrift” jest wprawdzie w swojej funkcji, profilu, sposobie pracy redakcji i pozyskiwania czytelników typowym czasopismem pouczająco-rozrywkowym, a jednak na przestrzeni 39 lat potrafiono zachęcić czytelników do czytania i kupowania pisma. Autor, opublikowanej w 1995 roku monografii znakomitego, śląskiego czasopisma „Schlesische Provinzialblätter” Michael R. Gerber, stwierdził, że Ślązacy potrzebowali pisma, które byłoby centralnym organem zaspokajającym intelektualne i duchowe potrzeby prowincji i właśnie takie oczekiwania przez jakiś czas spełniało czasopismo z Bolesławca. Jednak z powodu położenia miasta, na obrzeżach centrów kulturowych Dolnego Śląska, nigdy nie mogło stać się najważniejszym pismem dla Śląska .

Celem tej pracy jest oddanie czytelnikom narzędzia, które ułatwi szybkie wyszukiwanie interesujących ich treści w obrębie 457 zeszytów czasopisma. Bibliografia zawartości „Bunzlausche Monatsschrift” wiernie odwzorowuje strukturę tego czasopisma: roczniki podzielono na zeszyty (Stück), a w ich ramach następuje jeszcze rozgraniczenie na rubryki i dalej na tytuły artykułów. Redaktorzy czasopisma zaznaczyli przypisy w formie gwiazdki (*). Znacznikami < > wyodrębniono nazwiska lub pseudonimy autorów, natomiast w nawiasach kwadratowych - informacje spoza tekstu np. [wiersz / Gedicht], [notatka / Notiz], [piosenka / Lied]. Zachowano oryginalną pisownię i dlatego niektóre nazwy własne oraz formy zapisu nie są ujednolicone. Zauważone niekonsekwencje w pisowni nazw własnych oraz błędy zaznaczono w tekście bibliografii wykrzyknikiem [!].

W dodatkowym załączniku umieszczono wykaz autorów oraz pseudonimów. Całość dopełniają zeskanowane oryginalne indeksy osobliwych nazw i rzeczy („Register der merkwürdigsten Nahmen und Sachen”), które wydawcy dołączyli do roczników 1774-1798, 1800, 1804. Cały materiał, łącznie z oryginalnymi indeksami można przeszukiwać pełnotekstowo przy pomocy wyszykiwarki dostępnej w programie Adobe Reader. Precyzyjne dotarcie do szukanych informacji nastąpi przy pomocy zaawansowanych opcji wyszukiwania. Przeszukiwanie indeksów możliwe jest dzięki przeprowadzeniu procesu rozpoznawania tekstu OCR (Optical Character Recognition / optyczne rozpoznawanie znaków). Natomiast, jako ilustrację warsztatu typograficznego bolesławieckiego Sierocińca zaprezentowano, w formie kopii, pierwszy zeszyt miesięcznika.

W zasobach Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu znajduje się prawie komplet roczników tego czasopisma , natomiast pojedyncze zeszyty lub roczniki można znaleźć w księgozbiorach polskich i zagranicznych bibliotek oraz archiwów lub w rękach prywatnych.

Niniejsza publikacja jest dopełnieniem dysertacji autorki , a informacje na temat czasopisma „Bunzlausche Monatsschrift” opublikowano w pracy zbiorowej pod redakcją Marka Hałuba i Anny Mańko-Matysiak w tomie pierwszym z serii „Śląska Republika uczonych” .