Odnaleziony manuskrypt Cycerona wraca do Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu

W dniu 10 marca 2023 r. w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego miało miejsce uroczyste przekazanie Bibliotece Uniwersyteckiej we Wrocławiu średniowiecznego manuskryptu z pismami Marka Tulliusza Cycerona. W latach 60.- 70. ubiegłego wieku został on skradziony z Biblioteki, a w roku 2022 wystawiono go na sprzedaż w nowojorskim antykwariacie Jonathan Hill Bookseller. Wówczas zidentyfikowany został przez pracowników Biblioteki Uniwersyteckiej - jako zaginiony manuskrypt M 1305, który pochodził z d. Biblioteki Miejskiej, gdzie w 1865 r. trafił z biblioteki przy kościele św. Marii Magdaleny.

Manuskrypt powstał najprawdopodobniej we Florencji ok. 1450 r., napisany jest na pergaminie, liczy sobie 42 karty, zawierające 3 pisma filozoficzne Cycerona tj.: dialog „O starości”, dialog „O przyjaźni” oraz „Paradoksy stoickie”. Tekst jest napisany w łacinie z cytatami w języku starogreckim, zawiera osiem małych złotych inicjałów na czerwonym, zielonym i niebieskim tle. Głównym ornamentem są cztery duże, złote inicjały na czerwonym, zielonym i niebieskim tle ozdobione białą geometryczną wicią. Charakterystyczna jest ascetyczność ozdób, która kontrastuje z późnośredniowiecznymi, bogato zdobionymi rękopisami. Humaniści florenccy przez ten styl próbowali zbliżyć się do starożytności. Według dawnej dokumentacji manuskrypt posiadał swoją renesansową oprawę wykonaną z drewna cedrowego, z okuciami, guzami oraz ślepymi tłoczeniami. Niestety, była zachowana fragmentarycznie. Po kradzieży rękopis znalazł się we Francji, gdzie dostał nową oprawę od słynnego introligatora Jeana de Gonet.

Wystawiony na sprzedaż rękopis został zauważony i rozpoznany przez pracowników Biblioteki Uniwersyteckiej. Fakt ten zgłoszono do Departamentu Restytucji Dóbr Kultury w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Jednocześnie Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu przesłała dokumentację potwierdzająca swoje prawa do manuskryptu, w tym m.in. mikrofilm rękopisu M1305, wykonany w 1954 r. Na podstawie analizy porównawczej przeprowadzonej na miejscu w USA przez pracowników MKiDN – potwierdzono, że chodzi o zaginioną własność Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu. Na podstawie dostarczonej dokumentacji – właściciel antykwariatu Jonathan Hill – uznał prawa BUWr do manuskryptu i wydał go do zwrotu Bibliotece.

W uroczystości przekazania manuskryptu udział wzięli: wiceminister KiDN Jarosław Sellin, dyrektor Departamentu Restytucji Dóbr Kultury – Elżbieta Rogowska , Jonathan Hill - właściciel nowojorskiego antykwariatu, dyrektor BN – Tomasz Makowski, a ze strony Uniwersytetu Wrocławskiego – prorektor ds. badań naukowych prof. dr hab. Artur Błażejewski, dyrektor Biblioteki Uniwersyteckiej – Grażyna Piotrowicz i pracownik Oddziału Rękopisów BUWr – Antoine Haaker.