Społeczna Odpowiedzialność Nauki - program Ministerstwa Edukacji i Nauki realizowany w Bibliotece Uniwersyteckiej we Wrocławiu

W ramach programu Społeczna Odpowiedzialność Nauki, ogłoszonego przez Ministerstwo Edukacji i Nauki, Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu otrzymała finansowanie na realizację dwóch projektów w module: Społeczna Odpowiedzialność Nauki – wsparcie dla bibliotek naukowych, zatytułowanych: Silesiaca i lusatica – upowszechnianie unikatowych czasopism Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu oraz Kolekcja księgozbioru rodu Potockich z Krzeszowic. Rozbudowa katalogu komputerowego BUWr.

Oba projekty będą zrealizowane przez pracowników Biblioteki Uniwersyteckiej w 2023 roku.

Pierwszy z nich zakłada wyselekcjonowanie i komputerowe opracowanie 160 unikatowych tytułów wydawnictw ciągłych z kolekcji śląsko-łużyckiej, m.in. takich jak: Katolik: pismo poświęcone nauce, przemysłowi, zabawie i wiadomościom politycznym (Mikołów 1868-1931), Niderslezje (Wrocław 1948-1950), Ober-Lausitzer Anzeiger (Rothenburg 1842-1851) czy Ober-Lausitzer Beobachter (Seidenberg 1850-1852). O szczególnej wartości kolekcji świadczy przede wszystkim jej historyczna proweniencja. Podstawowy zakres specjalizacji kolekcji śląsko-łużyckiej został wytyczony tuż po wojnie w czasie organizacji zbiorów powojennej Biblioteki Uniwersyteckiej. Gromadzenie księgozbioru kolekcji objąć miało tereny odzyskane – całego Śląska. Ze zbiorów zabezpieczonych we Wrocławiu po II wojnie światowej wydobywano zbiory śląskoznawcze, w tym stare druki i rękopisy. Z czasem kolekcja poszerzała się tematycznie o druki dotyczące Łużyc i w językach łużyckich. W ramach kolekcji miejsce znalazł również unikatowy i historyczny zbiór druków dotyczących Wrocławia oraz dawnych dysertacji Uniwersytetu Wrocławskiego, o różnorodnej tematyce. Ze względu na niejednorodny charakter kolekcji określa się ją jako zasób silesiaców, lusaticów i poloniców śląskich. Księgozbiór ten dzięki upowszechnieniu informacji o nim, stanie się elementem wspomagającym interdyscyplinarne badania naukowe, skupione na zagadnieniach przeszłości oraz rozwoju społecznym, kulturalnym i gospodarczym południowo-zachodniej części naszego kraju. Możliwość korzystania z tak zorganizowanej bazy materiałowej poprzez uzyskanie informacji o niej stworzy wszystkim zainteresowanym użytkownikom warunki do badań o wyjątkowych walorach warsztatowych. Na szczególną uwagę zasługują wydawnictwa ciągłe z pierwszych dekad XX-go wieku, często nieznane i niewykorzystane szerzej. Dziś księgozbiór kolekcji śląsko-łużyckiej BUWr służy nie tylko badaniom naukowym, lecz przyczynia się również do realizacji celów kulturalnych, społecznych i gospodarczych na terenie Śląska oraz całego kraju.

Drugi z projektów dotyczy komputerowego opracowania 1 200 dzieł będących częścią historycznej kolekcji rodziny Potockich z Krzeszowic. Książki te ukazywały się na początku XIX wieku do lat 40. wieku XX. Kolekcja rodziny Potockich z Krzeszowic, aktualnie rozproszona w różnych instytucjach bibliotecznych, muzealnych i archiwalnych jest przykładem bardzo dobrze zachowanego polskiego przedwojennego zbioru arystokratycznego. Budowana była przez rodzinę na przestrzeni ponad stulecia, tj. od 1822 roku, kiedy to wyłoniła się linia krzeszowicka rodu potockich, aż po rok 1946, w którym zbiory przeszły pod zarząd państwa. W latach 1948-1949 ich część trafiła do Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu. Inne fragmenty kolekcji przechowywane są w: Bibliotece Narodowej oraz Bibliotece Jagiellońskiej. Tematyka kolekcji jest bardzo różnorodna, odzwierciedla zainteresowania posiadaczy, ich podróże i fascynacje, jak również ówczesną sytuację polityczną. W miarę upływu lat, zbiór wzbogacały także dary otrzymywane przez jego właścicieli oraz depozyty pochodzące z zasobów zaprzyjaźnionych kolekcjonerów. Zasób ten obejmuje pozycje z tak różnych dziedzin nauki jak medycyna, nauki ścisłe, religia i filozofia, hodowla zwierząt czy prawo. Książki składające się na kolekcję Potockich wydawane były w rozmaitych miejscach – zarówno na ziemiach polskich (Kraków, Lwów, Wilno), jak i za granicą, chociażby w Paryżu czy Wiedniu. Warto wspomnieć, że kolekcja ta, rozbudowywana przez kolejne pokolenia rodu, zachowała niemal w pełni swoją integralność aż do wybuchu II wojny światowej. Zbiór odznacza się wielką wartością historyczną i kulturową, niewątpliwie może być uznany za wzorcowy przykład polskiego kolekcjonerstwa dziewiętnastowiecznego. Przykładowe tytuły publikacji z kolekcji to: Zdanie sprawy z czynów Komitetu Narodowego Polskiego od grudnia 1831 do maja 1832. Paryż 1832, O głównych zagadnieniach poglądu na świat/Wojciech Gielecki. Kraków 1916, Nasze uzdrowiska czyli Stacye klimatyczno-lecznicze/opisał dr Michał Zieleniewski. Kraków 1839.

Podejmowane dotąd przez Bibliotekę Uniwersytecką działania służące powiększaniu dostępu do informacji przyniosły już wymierne efekty, wprowadziły w globalny obieg naukowy informacje o wielu cennych źródłach wiedzy, a podjęte w opisanych wyżej projektach prace z pewnością przyczynią się do ich poszerzenia. Dzięki finansowaniu ministerialnemu, w ramach programu Społeczna Odpowiedzialność Nauki, możliwa będzie realizacja obu zadań, a do obiegu naukowego trafi informacja o 160 tytułach unikatowych wydawnictw czasopiśmienniczych z kolekcji śląsko-łużyckiej oraz o 1 200 tytułach unikatowych dzieł z kolekcji Rodziny Potockich z Krzeszowic.

Przykładowe publikacje zakwalifikowane do projektów w ramach ministerialnego programu SON (Społeczna Odpowiedzialność Nauki):