Różnice między katalogiem kartkowym a komputerowym
Nowe normy dotyczące hasła opisu bibliograficznego wprowadzają duże zmiany w porównaniu ze stosowanymi w tradycyjnych katalogach “Skróconymi przepisami katalogowania alfabetycznego” Józefa Grycza i Władysławy Borkowskiej:
- hasło nie jest elementem opisu bibliograficznego, pochodzi od opisującego, ma postać sformalizowaną,
- pojawiają się nowe typy haseł: hasło korporatywne oraz hasło tytułowe zawierające tytuł ujednolicony
- dotychczasowe odsyłacze szczegółowe i karty cząstkowe zostały zastąpione pozycjami dodatkowymi.
Różnice:
- prace dwóch lub trzech autorów
w katalogu kartkowym: w haśle podawane są nazwy jednego, dwóch lub trzech autorów
w katalogu komputerowym: w haśle głównym podawana jest zawsze nazwa tylko jednego autora, zwykle pierwszego lub uznanego za głównego twórcę dzieła. Nazwy drugiego i trzeciego autora umieszczane są jako hasła dodatkowe bez określenia rodzaju współpracy
Przykład:
Najwięksi pechowcy stulecia / Andrea Fehringer, Gerald Reischl, Clemens Stadlbauer ; tł. Jerzy Raszkowski
w katalogu kartkowym
hasło główne |
F e h r i n g e r Andrea, Reischl Gerlad, Stadlbauer Clemens |
odsyłacz: |
R e i s c h l Gerald [współaut.] |
odsyłacz: |
S t a d l b a u e r Clemens [współaut.] |
w katalogu komputerowym
hasło główne: |
Fehringer, Andrea. |
hasło dodatkowe: |
Reischl, Gerlad. |
hasło dodatkowe: |
Stadlbauer, Clemens (1963- ). |
hasło dodatkowe: |
Raszkowski, Jerzy. Tł. |
wyszukiwanie również przez tytuł właściwy
- antologie
w katalogu kartkowym: dawne opisy pod hasłem autorskim (w haśle autor/autorzy antologii), późniejsze opisy (sporządzane po 1979 r.) pod hasłem tytułowym, z odsyłaczem szczegółowym dla autora/autorów wyboru,
w katalogu komputerowym: opis antologii nie ma hasła głównego autorskiego. Nazwa twórcy antologii podawana jest w haśle dodatkowym z określeniem rodzaju współpracy
- opis imprezy (konferencji, zjazdu itp.)
w katalogu kartkowym: na ogół pod hasłem tytułowym, w wyjątkowych wypadkach pod hasłem koropratywnym (zob. np. Międzynarodowy Festiwal Oratoryjno-Kantatowy “Wratislavia Cantans”);
w katalogu hasło korporatywne rzadko było stosowane jako hasło główne. Tylko w przypadkach oficjalnych dokumentów o charakterze administracyjnym czy informacyjnym (statuty, regulaminy itp.),
w katalogu komputerowym: hasło korporatywne stosowane szerzej
Przykład:
Materiały III Zjazdu Absolwentów Historii / pod red. Krystyna Matwijowskiego
w katalogu kartkowym
hasło główne |
M a t e r i a ł y [pierwszy wyraz tytułu] |
odsyłacz: |
M a t w i j o w s k i Krystyn [red.] |
w katalogu komputerowym
hasło główne: |
Zjazd Absolwentów Historii (3 ;1988 ; Wrocław). |
hasło dodatkowe: |
Matwijowski, Krystyn (1936- ). Red. |
wyszukiwanie również przez tytuł właściwy
w katalogu kartkowym: hasło główne - autorskie, jeśli autorów jest nie więcej niż trzech, odsyłacz dla właściciela zbiorów
w katalogu komputerowym: hasło główne: hasło korporatywne (nazwa właściciela zbiorów), hasła dodatkowe dla opracowujących katalog
Przykład 1:
Miniatury, płaskorzeźby i sylwetki XVI-XX wieku : katalog zbiorów [Muzeum Wnętrz Zabytkowych] / Lidia Kruczek
w katalogu kartkowym:
hasło główne: |
K r u c z e k Lidia |
odsyłacz: |
M u z e u m Wnętrz Zabytkowych (Pszczyna) |
w katalogu komputerowym
hasło główne: |
Muzeum Wnętrz Zabytkowych (Pszczyna). |
hasło dodatkowe: |
Kruczek, Lidia. |
wyszukiwanie również przez tytuł właściwy
Przykład 2:
Katalog druków XV-XVIII w. z zakresu poetyki i retoryki / zestawił Adam Skura ; Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu
w katalogu kartkowym
hasło główne: |
S k u r a Adam |
odsyłacz: |
B i b l i o t e k a Uniwersytecka (Wrocław) |
w katalogu komputerowym
hasło główne: |
Biblioteka Uniwersytecka (Wrocław). |
hasło dodatkowe: |
Skura, Adam (1921-1998). |
wyszukiwanie również przez tytuł właściwy
Nowa norma PN-N-01229:2002 Hasło opisu bibliograficznego – Hasło osobowe nie wprowadza wielu nowych zasad dotyczących formy hasła osobowego, nieznanych w praktyce katalogowej BUWr.
Katalog kartkowy a katalog komputerowy - różnice:
- umlauty w haśle
w katalogu kartkowym – transliterowane, np. ö = oe, ü = ue, ä = ae itp., np. w dokumencie Müller, w haśle Mueller,
w katalogu komputerowum – przejmowane (bez transliteracji) i szeregowane jak zwykłe litery, np. w dokumencie Müller, w haśle zapisane bez transliteracji, a szeregowane jak Muller
- przedrostki stałe Mac, Mc, M’
w katalogu kartkowym: MacGregor lub M[a]cGregor, lub M[ac]Gregor
w katalogu komputerowym: McGregor
- nazwy dostojników kościelnych, nazwy zakonne
w katalogu kartkowym: nazwa osobowa z dodaniem godności w języku polskim, np. biskup, arcybiskup, kardynał, dominikanin, urszulanka
w katalogu komputerowym: nazwa osobowa z dodaniem godności tylko, jeśli nazwa zaczyna się od imienia.
dopowiedzenia dodawane do nazwy osobowej
znaki umowne są stosowane w celu rozróżnienia poszczególnych składników hasła, np.: imię od nazwiska zawsze oddziela się przecinkiem i odstępem, dopowiedzenia zawsze ujmuje się w nawiasy okrągłe, np. Salij, Jacek (1942- ). W katalogu kartkowym, jeśli istnieje potrzeba rozdzielenia składników nazwy, stosowane są jedynie znaki interpunkcyjne, np. Salij Jacek, dominikanin
Uwaga:
W celu zapewnienia spójności katalogów kartkowych zaleca się kontynuowanie dotychczasowych zasad ustalania i zapisywania hasła osobowego na kartach katalogowych, np. bez dat biograficznych, bez znaków umownych itp.
skróty umowne dodawane w opisie bibliograficznym przez sporządzającego opis:
w katalogu kartkowym stosowane są skróty w języku polskim
w katalogu komputerowym stosowane są skróty łacińskie
Katalog komputerowy | Katalog kartkowy | ||
i.e. | = id est | właśc. | = właściwie |
et al. | = et alii | i in. | = i inne(i) |
etc. | = et cetera | i in. | = i inne(i) |
s.l. | = sine loco | b.m. | = bez miejsca |
s.n. | = sine nomine | b.w. | = bez wydawcy |
ca | = circa | ok. | = około |
pag. varia | = pagina varia | wiele liczb. | = wiele liczbowań |
- skróty wyrazów i wyrażeń typowych
należy stosować skróty według PN-N-01158:1985. Jeśli skrót wyrazu lub wyrażenia w normie nie występuje, nie należy go tworzyć według własnego uznania.
- tytuł zawiera liczbę wyrażoną cyframi, skrót lub akronim
w katalogu kartkowym: na ogół bezpośrednio po liczbie wyrażonej cyframi lub skrócie, czy akronimie dodawane jest w nawiasach kwadratowych słowne rozwiązanie liczby, skrótu, akronimu, np.
100 [Sto] arcydzieł kina
Ks[iądz] Ignacy Kłopotowski : życie i apostolat
RFN [Republika Federalna Niemiec] wobec problemu ukończenia budowy [...]
Żywot św[iętego] Wojciecha na Drzwiach Gnieźnieńskich [...]
w katalogu komputerowym: w tytule nie dodaje się rozwiązania słownego, rozwiązanie słowne liczby, skrótu, akronimu podaje się jako wariant tytułu. Warianty są indeksowane.
np.:
Tytuł: |
100 arcydzieł kina |
Wariant tytułu: |
Sto arcydzieł kina |
Tytuł: |
Ks. Ignacy Kłopotowski : życie i apostolat |
Wariant tytułu: |
Ksiądz Ignacy Kłopotowski |
- tytuł oryginału
w katalogu kartkowym: w opisie bibliograficznym tytuł oryginału nie jest podawany;
w katalogu komputerowym: tytuł oryginału dzieł tłumaczonych z jednego języka obcego na inny język obcy jest podawany jako wariant tytułu, poprzedzony wyrażeniem: “Tyt. oryg.:”. Tytuł oryginału jest indeksowany. Tytuł oryginału nie jest powtarzany jako wariant tytułu, jeśli występuje w rekordzie bibliograficznym jako tytuł ujednolicony, np. w przypadku dzieł literatury pięknej, dzieł filozoficznych oraz tekstów tłumaczonych na wiele języków.
W katalogu komputerowym BUWr. tytuł oryginału jest podawany w rekordach wprowadzanych od 1 stycznia 1998 roku. Brakujące tytuły oryginału w rekordach wprowadzanych do tego czasu, tj. od 1995 do końca 1997 roku, są w miarę możliwości uzupełniane;
- bibliografia załącznikowa
w katalogu kartkowym: w opisie bibliograficznym nie dodaje się informacji o istnieniu bibliografii załącznikowej;
w katalogu komputerowym: informacja o istnieniu bibliografii załącznikowej (dyskografii, filmografii itp.) jest dodawana w odpowiednim polu uwag;
W katalogu komputerowym BUWr. informacja o istnieniu bibliografii załącznikowej jest podawana w rekordach wprowadzanych od 1 stycznia 1996 roku.
- indeksy
w katalogu kartkowym: w opisie bibliograficznym nie dodaje się informacji o istnieniu indeksów;
w katalogu komputerowym: informacja o istnieniu indeksów jest dodawana w odpowiednim polu uwag.
W katalogu komputerowym BUWr. informacja o istnieniu indeksów jest dodawana w rekordach wprowadzanych od 1 czerwca 1998 roku.
w katalogu kartkowym: jeden opis dla całości wydawnictwa wielotomowego. Jeśli tomy posiadają indywidualne tytuły należy sporządzać karty cząstkowe.
w katalogu komputerowym:
dla każdego tomu tworzony jest osobny rekord bibliograficzny. Wyjątkiem są dwu-, trzytomowe słowniki przekładowe, które na ogół w całości są opisywane w jednym rekordzie. Podobnie wydania literatury pięknej opublikowane w więcej niż jednym tomie (jeśli nie posiadają zbyt wielu elementów indywidualnych).
dla niektórych wydawnictw wielotomowych typu: encyklopedie, słowniki (skompletowane lub kompletowane w miarę ich ukazywania się) tworzy się wspólny, jeden rekord bibliograficzny i dodatkowo rekord zasobu
tomy z tytułem indywidualnym, niezależnym od tytułu całości, opisywane są pod tytułem indywidualnym, tytuł całości i oznaczenie tomu podawane jest w polu SERII,
tomy bez tytułu lub z tytułem zależnym opisywane są pod tytułem całości.
Zatem dwa tomy tego samego wydawnictwa wielotomowego mogą być opisane różnie: jeden pod tytułem wspólnym całości, drugi pod swoim indywidualnym tytułem.
Uwaga
Różnice w rekordach bibliograficznych wprowadzanych w różnym okresie czasu wynikają z nieustających zmian wprowadzanych w polskiej wersji formatu USMARC rekordu bibliograficznego, zmieniających się instrukcji wypełniania rekordu bibliograficznego oraz zmian w ujednoliconych zasadach katalogowania [komputerowego], poprzedzających utworzenie centralnego katalogu NUKat.
Literatura obowiązkowa i zalecana:
-
Grycz Józef, Borkowska Władysława: Skrócone przepisy katalogowania alfabetycznego. Wyd. 6 popr. Warszawa, 1975.
-
Skróty wyrazów i wyrażeń w opisie bibliograficznym. PN-N-01158:1985.
-
Lenartowicz Maria: Przepisy katalogowania książek. Cz. 1, Opis bibliograficzny. Warszawa, 1983.
-
Opis bibliograficzny – Książki. PN-N-01152-1:1982.
-
Opis bibliograficzny – Książki. (Zmiana A1). PN-N-01152-1/A1.
-
Lenartowicz Maria, Paluszkiewicz Anna: Format USMARC rekordu bibliograficznego dla książki. Wyd. 2. Warszawa, 2000.
-
Hasło opisu bibliograficznego – Hasło osobowe. PN-N-01229:2002.
-
Hasło opisu bibliograficznego – Hasło korporatywne. PN-N-01230:2000.
-
Hasło opisu bibliograficznego – Hasło tytułowe. PN-N-01231:2000.
-
Hasła osobowe, korporatywne i tytułowe. Zasady sporządzania rekordów kartoteki haseł wzorcowych. Oprac. Maria Gajowniczek-Woźniak [et al.]. Warszawa, 1999.
-
Paluszkiewicz Anna: Format USMARC rekordu kartoteki haseł wzorcowych. Zastosowanie w Centralnej Kartotece Haseł Wzorcowych. Warszawa, 1999.
-
Opis bibliograficzny – Dokumenty elektroniczne. PN-N-01152-13:2000
-
Sanetra Krystyna: Format MARC 21 rekordu bibliograficznego dla dokumentu elektronicznego. Warszawa, 2003.